آبخیزداری

آبخیزداری عبارت است از فرآیند تنظیم و اجرای اقدامات مناسب به منظور اداره منابع موجود در آبخیز ، باکسب منافع ، بدون آسیب رساندن به موجودیت این منابع .

آبخیزداری یعنی تغذیه سفره آبهای زیر زمینی و افزایش تولید محصول ، آبخیزداری یعنی بهره گیری از مجموعه گسترده دانش و تجربه است در راه یافتن راه های پیشگیری و رویارویی با فرسایش خاک و سیلابهای مخرب ، آبخیزداری یعنی حفظ و احیاء آبخیزهای بحرانی ، آبخیزداری یعنی بهره برداری کامل از سرمایه گذاریهای هنگفت مالی در منابع اقتصادی کشور ، آبخیزداری یعنی بهره برداری مناسب و درست از منابع طبیعی و کشاورزی حوزه های آبخیز، آبخیزداری یعنی تقویت پوشش گیاهی و کاهش زیانهای سیل های ویرانگر .

در اثر عدم اطلاع از روشهای بهره برداری صحیح ، جنگلها و مراتع سر سبز به بیابانهای بی آب و علف بدل می شوند . متاسفانه بعضی افراد بدنبال کسب درآمد بیشتر اقدام به شخم این اراضی جهت کشت دیم می کنند که خود زمینه را جهت فرسایش و تخریب بیشتر زمین فراهم می کند.

بوته کنی ، قطع درختان و چرای مفرط در مراتع نهایتاً مراتع و جنگلها را به بیابانهای خشک و بی آب و علف تبدیل خواهد کرد . آثار زندگی گیاه و دام در این بیابانها کمتر به چشم می خورد و حسرت دیدن آب و سر سبزی را بر دل هر بیننده ای به جای می گذارد .

با ادامه روند تخریب مراتع ، گیاهان مرتعی در سطح مراتع از بین رفته و بعلت کمبود علوفه عشایر مجبور به فروش دام های خود شده و برای امرار معاش راهی شهرها می شوند .

فرسایش خاک هر سال شدیدتر شده و با هر بارندگی ، خاک با ارزش از دسترس خارج می شود. با فقیر شدن پوشش گیاهی ، دامداران مجبور به تعلیف دام با استفاده از سر شاخه های درختان و علوفه های دستی می شوند . کمبود علوفه باعث سوء تغذیه ، ضعف و بیماری دام می گردد و کاهش تولید گوشت و شیر و کم شدن درآمد دامداران را بدنبال خواهد داشت .

با از بین رفتن پوشش گیاهی در سطح مراتع در مواقع بارندگی ، آب بدون اینکه در خاک نفوذ کند به سرعت روی سطح زمین جاری شده و جویبارهای کوچک دست به دست یکدیگر می دهند و سیلابهای بزرگی به راه می افتد که در مسیر خود چادر های عشایر ، روستاهای پائین دست ، جاده ها ، پلها و زمینهای زراعی را تخریب می کند .

با انجام عملیات آبخیزداری و احیاء پوشش گیاهی شرایط مجدداً جهت بهره برداری با مدیریت صحیح فراهم می گردد . باید دانست که در این مرحله نیز چنانچه بدون توجه به نکات فنی بهره برداری صورت گیرد ، امکان تخریب و بیابانزائی وجود دارد و سرمایه و بودجه صرف شده به هدر خواهد رفت . نکته قابل توجه این است که قبل از تخریب مرتع باید با کمک کارشناسان بنحوی از مراتع استفاده شود که نیاز به اجراء طرحهای پر هزینه احیاء مراتع نداشته باشیم .

● هدف مدیریت منابع آبخیز عبارتند از (اهداف آبخیزداری) :

تحت کنترل درآوردن عملیات کشاورزی ، دامپروری ، ساختمان سازی ، راهسازی ، قطع درختان و به طور کلی هرگونه عملی چه مفید و چه مضر ، چه مثبت و چه منفی ، ارزیابی آنها و توجه به وضعیت آبخیز براساس خصوصیات زمین شناسی ، خاک شناسی ، پوشش گیاهی ، اقلیم شناسی ، هیدرولوژی و ارائه رهنمودها و پیشنهادها جهت اجرا و مدیریت صحیح در مورد همه عوامل طبیعی و زیستی هر اکوسیستم در واحدهای طبیعی خاص و اعمال مدیریت بر روی عواملی که در توزیع آب و کیفیت هیدرولوژیکی تاثیر دارند ، تا به صورت مطلوب وعلمی ، خاک حوضه آبخیز از فرسایش حفظ گردد .

آبخیزداری الهی ترین نگاه به طبیعت است و آبخیزدار را میتوان پزشک طبیعت نامید. یک آبخیزدار خوب با بررسی دقیق و مطالعه علمی حوضه آبخیز ، به تعبیری دردهای یک حوضه را شناخته ، ودرجهت درمان آن برنامه ریزی میکند . آبخیزداری با نگاهی خدا گونه عرصه طبیعت را برای زیست و بهره برداری انسان مهیا میکند .

شاید این تعابیر کمی اغراق آمیز به نظر برسد ، اما میشود تمام علوم را هدیه ای از جانب خدا برای حکومت بر کره خاک دانست . اگر ما با این دید به علوم نگاه کنیم ، هرگز آنها را در راه نابودی نوع بشر به کار نخواهیم بست .